CHINI YA SHAMSHI

Mjomba'ngu Shamshi

Kuzaliwa kwangu kulifululizwa na majonzi yas’o kuwa na mfano. Hili si ada kwa wana wengi duniani. Na kama ilivyokuwa kawaida katika jamii za kwetu Raha, waliniona mwenye shari hivyo kunipa jina Tabu. Japo haya si kuyanga’mua papo kwa hapo, niliyafahamu mtuo kwa mtuo kadri miaka ilivyozidi kuporomoka.

Usishangae kuwa haya niliyapata kupitia kinywa cha Mjomba’ngu Shamshi, wala si kwa wavyele wangu. Bw Shamshi alikuwa kabugia chumvi vya kutosha. Mvi zilimtambaa pote palipokosa upara na masharubu yal’okosa kutiwa wembe yakimpa raha alo’zielewa mwenyewe. Sina shaka kuwa hamna mwanamke mwenye tambo wala heba angetamani kumpa mkono kwa madhumunni ya kumsabahi wala kumjulia hali...Umbo lake lilitisha!

“Hamna zima lis’o kuwa na doa wala dosari. Hamna lenye dosari lisilokuwa na lake jema.” Hilo nilijifunza kutoka kwa huyo mjomba’ngu. Matendo yake yalikuwa tofouti na sura yake kwa kiwango kikubwa... Moyo mkunjufu tena ul’ofurika utu na fadhili. Mshari na mwenye bidii ya mchwa.

“Tabu mwana’ngu”, aliniita siku moja baada ya mchana kutwa kutupa kisogo kwenye kijishamba kidogo alichokimiliki tangu zama za baba’ke. Sasa miaka yangu iliikuwa imeshavuka kuwa ya mtu mzima eti. Mtu mzima gani na hata mlango wa darasa sijawahi kuujua?.

“Naam mjomba”, nilijipenyeza kati ya moshi hadi alipokuwa kajipweteka ‘kochini’. Napaita kochini mana’ke hapakuwa na pengine pa kupaita hivyo. Niliogopa sana pasi’je wageni na kuliona hilo jiwe letu kisha ayatie majitapo yetu majaridani. Sebuleni petu, ndipo palikuwa malazi petu pia. “Ndio Mjomba”, nilivunja kimya chake baada ya kuketi mkekani mkabala na’ye.

“Chakula kimeshika moto?,”

“Nusu saa hivi mjomba. Wajua tena mihogo huchukua m’da kuiva”, nilikejeli. “Tusubiri tu.”

Kimya kilijipenyeza kwa sekunde kadha. Labda kunipa fursa ya kujitoa nta masikioni. “Alivuta kohozi kisha akanitupia macho. Macho ambayo kwa siku nyingi niliona soni kuyatazama.

“Leo naiona siku njema kwetu kusemema na kusemezana yanayotuhusu katika maisha haya ya jua.” Alitua kidogo, halafu, “N’na uhakika umekuwa na maswali chungu nzima tangu ulipouona mwangaza wa dunia hii iliyosheheni madhila na karaha... Labda unadhani nilishi ‘ivi tangu zama za ujana wangu. Maisha ya ukapera pasi na wana wa uume wangu... Siv’o, siv’o nilivyokuwa.”

Nilitamani atue kidogo lakini hakukimya. Maneno ya mtima wake yaliyeyusha ujabali wangu. Nilihisi michirizi ya machozi ikinishuka mashavuni. “Potelea mbali,” nilikubali yanishuke hadi yatakaporidhika.

“Usidhani ulitoka mbinguni. Ulikuwa na wazazi, tena wawili.”

“Lo! Mungu wangu we”, moyo ulinipiga beni. Baridi yabisi ikanivaa ghafla. “Wako wapi wazazi wangu. Mbona wanipe fursa ya kuonja uchungu wa ulimwengu na walimwengu huku wao wapumua?, mbona hamna aliye nipasulia mbarika mapema? Kwa nini?, mbona”, maswali yalizidi kuniduru kwa mfululizo. Majibu nayo?... labda alikuwa nayo Mjomba.

“Zamani, eneo hili letu lilitawaliwa na makundi haramu. Makundi ambayo kwa imani yao, walikuwa watetezi wa haki za wal’odai kunyimwa hatimiliki za mashamba.” Alivuta pumzi ndefu kasha akendelea, “serikali haikuwatadhmini hivyo. Kwayo, haya yalikuwa makundi yenye dhana na nia mbovu.”“Halafu”, nilijikiza kusema ili nisimnyime ulimi mjomba”

“Waume wote walishurutishwa kujiunga na aidha mojawepo ya makundi hayo au kukatwa pumzi... Hatukuwa na jingine. Vita kati yetu na wanajeshi vilishika kasi. Siku zilipita, majuma yakatupa visogo, nayo miezi ikaipisha miaka. Wengi wetu walitiwa silili, wengi wakazikwa wangali hai huku wengine wakitenganishwa na aila zao...”

“Baba’ngu na Mama’ngu je?”, nilitamani kujua mara moja. Licha ya tamaa yangu, Mjomba alishikilia uzi ule ule wa ‘hadithi’.

“Hatima’ye tulikusanya virago vyetu na kujikokota hadi zizini.” Sauti yake ilikuwa sasa kati ya majonzi na majuto. “Tulifa moyo!”, akaendelea, “Kwa bahati mbaya, Baba’ko mzee Majali alikuwa miongoni mwa hao wal’otiwa pingu. Tulijaribu kadri ya uwezo wetu kumwokoa bila mafanikio. Baada ya mwaka mmoja ‘ivi, tuliamkia habari kuwa alikuwa amekata roho…”                                                                                                                                                       

  “Eh!, wasema ba’ hayupo tena?”, niliuliza kwa woga, jitimai na tamaa ya kujua zaidi ya’lomfika baba.

            “Ndio Tabu”, alinihakikishia kuwa sikuwa njozini bali katika uhalisia wa maisha. Maisha ambayo kwangu yalikuwa ya shubiri tu. “Tulitarifiwa kuwa ukomo wake ulisababishwa na mazoea yake ya ucheshi.”

            “Mjomba”, nilimkata kauli.

            “Naam”

            “Wasema kauwawa na uchesi?”

            “Hujakosea, ndiv’o tulivyoelezwa” aliendelea, “ndani ya siri zetu tuliufahamu ukweli lakini hamna angeliweza kuusema. Baba’ko walimwua wao tena kwa kumchoma moto…”

            Nilielezwa mengi. Lililoniatua moyo zaidi ni kuwa nina’ngu alinitoroka mara tu alipojifungua na kugundua kuwa nilikuwa mlemavu. Ni kweli, mi’ ni mlemavu. Kibyongo ndi’vo wengine walinitambulisha. Mama aliniona mwana wa nuksi kwake na kwa jamii. Nilijihurumia kwa’lo, lakini ningefanya’je ilhali Jalali kaniumba ‘ivyo?. Jingine ni kuwa Shangazi, yaani mkewe mjomba, alimtaliki kwa kisingizio kuwa ye’ ni masikini. “Alitoroka na wana’ngu wawili na kwa ma’na hiyo, nikafanya uamuzi wa kukulea wewe.”

            Jinsi umri ulizidi kumsakama Mjomba, ndivyo nilizidi kumhurumia zaidi ya nilivyoihurumia nafsi yangu. Nguvu zilimpungua pole pole hadi ilipofika siku ya kumtoka kabisa na uhai wake. Nazikumbuka dakika zake za mwisho alivyokuwa sindano na nasaha zake. Uso ulijaa makunyanzi huku maneno yakimtoka kama yal’olazimishwa. Alianza kuninasihi huku midomo yuamcheza, “Mwana’ngu siku imenijia. Siku ambayo sharti ulimwengu wetu utengane.” Alijikaza kusema, “Yako aifahamu mwumba wetu… Unakazi ya kufanya kwa aidha ufanisi wako au wa wenzako… Usije ukakata tama kamwe!”

            “Mmmh!,” nafsi yangu ilitega sikio.

“Umasikini si tishio, almuradi unautajiri wa siha njema.” Kwa ghafla, mawazo yangu yalizama kwengine. “Amenena kweli, ni utajiri gani unaozidi afya, amani na imani?, wakwasi wangapi wanalia kila jua lichomozapo?... ni wengi… ni wengi!. Nilijipa jawabu pasi na uhakika.”

            “Umekuwa chini ya mwavuli wangu kwa siku ayami. Umeshakomaa Tabu, umeshakua lakini katika ulimwengu wa raha na karaha nd’o unaziliwa upya. Mchana jua litakuangazia, usiku litajificha na hivyo kukwacha kwenye mataa ila naomba ufahamu fika kuwa upo mwezi wenye uwezo wa kukupa mwangaza wa maisha wakati wa kiza. Kulia na kuteremea ni damu moja. Leo utalia kesho utakenua. Leo utatabasamu ‘alafu kesho utanuna na kufura mithili ya mahamri… Uamuzi unao vitangani, leo yako nd’o kesho yako. Epuka umbea wa watu. Kuwa na utu bila kutu… Jikaze!...”

            Alikimya tangu hapo. Akafa!.. Kimya cha daima.

Mwanzo niliona tofouti kubwa kuwa peke yangu chini ya ‘kasri’ ambalo sasa lilikuwa langu.

            Nilizidiwa na shughuli za nyumbani na ‘izo za shamba. Labda hilo ndilo lililonitia motisha ya kulitafuta jiko langu. Kwa hakika, sijawahijitosa katika lindi hili, jinsi ya kuanza wala ya kuhitimisha sikuifahamu. Niliamkia vichochoroni kulisaka kwa miezi kadha huku nikirejea mastakimuni mikono mitupu. Nilishuku kuwa ulemavu wangu ulinipa mateso hayo ya kuambua nyayo na… 

[Maendelezo ni katika, CHINI YA SHAMSHI NA HADITHI NYINGINE] 
Na, Dennis P. Shonko

2012
swahilihup